دیپلماسی اقتصادی فعال می‌تواند حرکت ایران را در مسیر بهبود اقتصاد داخلی تسهیل کند/ دچار ضعف قوانین در حوزه فناوری هستیم
چهارمین پیش نشست کنفرانس ملی دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران (فرصت‌ها و چالش‌های 1400-1404) با موضوع صادرات فناوری و محصولات فناورانه و با حضور رئیس سازمان نظام صنفی کشور، رئیس اتاق بازرگانی فارس، رئیس اتاق بازرگانی ایران و ایتالیا و همچنین دبیر شبکه فن بازار ملی ایران برگزار شد و چالش‌ها و مسائل حوزه تجارت فناوری از منظر بخش خصوصی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.
راهی برای برقراری رابطه فناوری و اقتصاد
رئیس اتاق بازرگانی فارس با بیان اینکه با بهره بردن از علم و فناوری می توان رابطه‌ای دو سویه بین دیپلماسی اقتصادی و علم و فناوری را ایجاد کرد، توسعه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان را راهی برای بهبود این شرایط عنوان کرد.
«جمال رازقی» با اشاره به اینکه می توان در غالب دیپلماسی اقتصادی به یک ضرروت اجتناب ناپذیر رسید گفت: «از این مسیر و با کمرنگ کردن مشکلات می‌توان ثبات اقتصادی را ایجاد و از طریق توسعه کسب‌وکارهای دانش بنیان چشم‌انداز خوبی را پیش برد.»
او در ادامه توضیحات خود بر لزوم حضور رایزنان اقتصادی تاکید کرد و گفت: «حضور رایزنان فناوری با روابط سیاسی شکل می‌گیرد. در چنین شرایطی ابتدا باید بسترهای سیاسی شکل بگیرد. اگر دیپلماسی سیاسی خصوصا در حوزه فناوری توسعه پیدا کند تحقق شرایط مطلوب تجارت فناوری را نیز بیشتر شاهد خواهیم بود. این موضوع سبب می شود جابجایی سرمایه به خوبی انجام شود. از همین رو باید نسبت به آن توجه بیشتری داشت.»
رئیس اتاق بازرگانی فارس ادامه داد: این در حالی است که تحقق دیپلماسی اقتصادی به ویژه در حوزه فناوری و محصولات فناورانه سبب می‌شود جابه‌جایی سرمایه، تکنولوژی و تخصص در کشور بالا رود و کلان بحران‌هایی که منابع محدود داخلی نمی‌تواند آنان را حل کند از جمله بیکاری، فقر، مشکلات زیست محیطی و کمبود آب و غیره به تدریج حل و کاهش می‌یابد.
وی با طرح این سوال که آیا کارکرد دیپلماسی علم و فناوری در ایران و دیگر کشورهای دارای دیپلماسی فعال یکسان است؟ عنوان کرد: دیپلماسی اقتصادی علم و فناوری نقش عمده‌ای در ایجاد و شکل‌گیری ائتلاف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی دارد و در واقع این دیپلماسی با تاکید بر علم و فناوری می‌تواند تعارضات میان کشورها و ملت‌ها را با کمترین هزینه مدیریت کند.
نداشتن متولی در حوزه دیپلماسی تجاری
رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور با اشاره به اینکه به منظور توسعه تجارت فناوری باید در حوزه دیپلماسی اقتصادی با تکیه بر سه ضلع ایجاد دسترسی به بازارهای خارجی، دعوت از سرمایه‌گذاری خارجی و فراهم کردن شرایط و زیرساخت مناسب داخلی پیش برویم این روند را برای توسعه اقتصاد کشور بسیار مهم عنوان کرد.
هاشمی در ادامه توضیحات خود با اشاره به آمارهای جهانی گفت: «تا سال ۲۰۲۵، ۳۰ درصد از حجم اقتصاد جهانی مبتنی بر اقتصاد دیجیتال خواهد شد. در کشور ما سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی ۲ و ۶ دهم درصد در سال ۹۲ بوده که به ۶ و ۸ دهم درصد در سال ۹۹ رسیده و پیش بینی می‌شود این عدد به زودی به ۱۰ درصد می‌رسد.»
او با اشاره به اینکه این آمار رشد به طور کلی مناسب به نظر می‌رسد، از حرکت کند در این روند خبر داد و گفت: «ما با آمارهای جهانی فاصله خیلی زیادی داریم. در حال حاضر ۷ هزار شرکت دانش بنیان با درامد سالانه حدود ۳۰۰ میلیارد تومان در کشور وجود دارند. این اما با وجود همه مشکلاتی است که در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌ها با آن مواجه هستیم.»
هاشمی با اشاره به آمار ۷۰۰ میلیون دلاری درآمد حاصل از صادرات در سال ۹۹ به یک میلیون دلار رسید، گفت: «پیش از کرونا رشد منفی ۴ و ۸ دهم، درصدی را شاهد بودیم. این در حالی است که سال بعد با وجود همه مشکلات حاصل از کرونا این عدد به رشد ۱ و ۷ دهم درصدی رسید.»
او در ادامه توضیحات خود گفت: «آمارهای فناوری اطلاعات نشان می‌دهد که سرمایه گذاری در این حوزه خیلی خوب و قابل توجه است. به هر حال تمام ۴۲ سال گذشته ما در حوزه صنعت ITتحریم بوده‌ایم.با وجود همه این تحریم‌ها و مشکلاتی که وجود دارد، این حوزه در نهایت با رشد خوبی پیش رفت و مشکل اساسی صنعت IT در حال حاضر تحریم‌ها داخلی و معضلات مرتبط با آن است.»
توسعه همسایه با وجود درجازدن ایران
هاشمی همچنین در ادمه گفت: «با وجود همه مشکلاتی که ما در ایران تجربه می‌کنیم، کشورهایی مثل هند و پاکستان را شاهد هستیم که خیلی خوب در حوزه صنعت IT توسعه داشته‌اند. همه این موارد به واسطه رعایت سه ضلع دیپلماسی اقتصادی است که ما اساسا در این حوزه متولی نداریم. همه جزیره ای عمل می کنند و یک متولی واحدنداریم.»
او با اشاره به اینکه ۶ میلیون ایرانی خارج از کشور زندگی می‌کنند که در صورت استفاده از ظرفیت این افراد می‌توان ارتباط موثری با کشورهای توسعه یافته برقرار کرد، گفت: «ما نه تنها از این ظرفیت استفاده نمی‌کنیم، بلکه همچنان شاهد خام فروشی هستیم. همین حالا نخبگان کشور در حال برنامه ریزی برای خروج از کشور هستند و حتی افراد معمولی به محض به دست آورد حرفه و تخصص اقدام به مهاجرت می‌کنند.»
به گفته رئیس سازمان نصر کشور اگر نتوانیم سرمایه گذار خارجی جذب کنیم و برای توسعه حوزه‌های گوناگون اقتصادی از جمله تجارت فناوری سرمایه‌گذاری کنیم، هیچ پیشرفتی را شاهد نخواهیم بود.
اهمیت راه‌اندزی مناطق آزاد مجازی
او در ادامه توضیحات خود با اشاره به ایده راه‌اندازی مناطق آزاد مجازی که در نصر کشور روی آن کار می‌شود، گفت: «ما در حال راه اندازی مناطق آزاد مجازی هستیم. بعد از جنگ جهانی دوم شاهد این بودیم که کشورها مناطق آزاد تجاری را راه‌اندازی کردند تا تجارت و ارتباط بین کشورها به درستی مدیریت شود. این تجربه بسیار ارزشمند بود و همچنان نتایج خوبی دارد.»
هاشمی با تاکید بر اینکه در حال حاضر نیازمند چنین فضایی برای توسعه بخش فناوری و نوآوری کشور هستیم، گفت: «این موضوع در شرایطی است که با وجود این نیاز جدی ما همچنان شاهد ضعف و البته تضاد قوانین هستیم. نکته جالب توجه این است ک سال ۹۷ قانونی طرح می‌شود که بانک مرکزی باید قوانین تنظیم کند. این در حالی است که رمزارزها همه جا ورود کرده و در مقابل تضاد منافع بخش های مختلف اجازه توسعه نمی‌دهد.»
او همچنین در ادامه توضیحات خود گفت: «امروز برای صادرات نرم افزار هنوز برنامه ای در گمرک کار نشده است. این در حالی است که در همه دنیا اپلیکیشن‌های چند سنتی را به فروش می‌رسانند. ما هیچ قانونی در این حوزه نداریم. این نیاز گلخانه ای و نیاز به این که قوانین به روز شود به طور جدی مشهود است. قوانین کشو هم در راستای توسعه نیست. قوانین باید در جا به‌روزرسانی شود و امکان پیشرفت را فراهم کنند.»
رئیس سازمان نصر کشور همچنین ادامه داد: «صنعت آی تی یک فرصت است و باید از آن استفاده کنیم. در حال حاضر بسیاری از استارتاپ‌ها یا حتی بخش دولتی فقط روی ایده های قبلی دوباره حرکت می کنند. ما باید محصولات جدیدی را که به درد کشور خودمان و دنیا می خورد تولید کنیم. بازتولید محصولاتی که بازار را گرفته‌اند دیگر فایده‌ای ندارد.»
او در پایان گفت: «ما باید زیرساخت ایجاد کنیم. قبل از اینکه در کشور متخصصان را از دست بدهیم.»
تلاش برای رسیدن به اهداف بزرگ
رئیس اتاق بزرگانی مشترک ایران و ایتالیا نیز در ادامه این وبینار با اشاره به تاریخچه ایران از منظر علم و توسعه علم و فناوری گفت: « ایران در روزگاری در زمینه های مختلف علمی سرآمد بود. روزگاری در حوزه پزشکی، نجوم و ستاره‌شناسی مطرح بودیم. در مدت طولانی سکوت شد و تبدیل شدیم به مصرف کننده. از انقلاب صنعتی هم جا ماندیم و در نهایت به مصرف کننده تبدیل شدیم. با ورود درآمدهای نفتی هم به انقلاب رسیدیم و حالا با گذشت زمانی بسیار طولانی در حال حاضر به سمت رشد پیش می‌رویم.»
«احمد پورفلاح» همچنین در ادامه توضیحات خود گفت: «در سال ۹۲ فقط دو شرکت دانش‌بنیان داشتیم که در حوزه سلول‌ها بنیادی فعالیت می‌کردند. این در حالی است که در دوران مدیریت ستاری فر شاهد توسعه علمی و فناوری به شکل قابل قبولی بودیم. در حال حاضر پیش بینی شده که ۳۲ خانه علم و فناوری با یک میلیارد یورو و صادرات پیش برویم.»
او در بخش دیگری از توضیحات خود با اشاره به اهمیت ارتباط بین بخش خصوصی با نهادهای بالادستی گفت: «به نظر من در این حوزه مشارکت بخش خصوصی و زیرساخت‌ها باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. همچنین باید با کشورهای توسعه یافته دنیا تعامل داشته باشیم. هرقدر هم از نظر داخلی قوی شویم، قطعا بدون ارتباط نمی‌توان به نتیجه رسید. همچنین بحث بودجه هم باید مورد توجه قرار داد.»
اهمیت جذب سرمایه خارجی برای توسعه
رئیس اتاق مشترک ایران و ایتالیا با تاکید بر این موضوع که بدون بودجه نمی‌شود کاری را پیش برد، گفت: «در ادامه این تعامل باید سرمایه خارجی جذب کنیم. تجربه واکسن این موضوع را ثبات کرد که در نهایت دوباره ساختن چرخ نتیجه ای ندارد. ما همواره تاکید کرده‌ایم که اجازه دهید سیاست را هم اقتصاد پیش ببرد؛ هرچند توجهی به این موضوع نشده است. در حال حاضر نفوذ اقتصادی است که اهمیت دارد.»
او با تاکید بر اهمیت همکاری دانشگاه‌ها با بخش خصوصی و نهادهای دولتی برای پیشبرد و توسعه تجارت فناوری گفت: «دانشگاه‌های تهران، امیرکبیر و شریف در این راستا گام‌های موثری برداشته‌اند. نباید از این موضوع مهم ساده گذر کرد که همه این تلاش ها بر این اساس است که بتوانیم با دیپلماسی اقتصادی فقر و بحران اقتصادی را حل کنیم.»
به گفته او در این روند رایزنان اقتصادی و وزارت امور خارجه بسیار اثر گذار هستند و باید همه تلاش را برای استفاده از این ظرفیت مورد توجه قرار داد.
تلاش برای تعادل در عرضه و تقاضا فناوری
دبیر شبکه فن بازار ایران در بخش دیگری از این وبینار با بیان اینکه ما در کشور توجه بسیار زیادی به موضوعات علمی حوزه فناوری کرده‌ایم به تشریح این فعالیت‌ها پرداخت و گفت: «رتبه تولید علم ما بین بیش از ۲۰۰ کشور رتبه ۱۵ را داریم و ۴۹ پارک ، ۲۰۰ مرکز رشد، مقالاتی که از ایران منتشر شده بیش ۶۰ هزار بوده نزدیک به ۷ هزار شرکت دانش بنیان را داشته‌ایم.»
«صالح خالقی» در ادامه گفت: «با وجود همه این آمارها ما برای تجارت این حوزه چه کرده‌ایم؟ باید بگوییم این مقایسه نتیجه‌ای اساسا عجیب را به ما نشان می‌دهد. کوریدور صادرات و چند نمایشگاه و شبکه ملی فن بازار ملی ایران تنها بخش‌های مرتبط با تجارت فناوری کشور است.»
او در ادامه با بیان اینکه شبکه فن‌بازار توسعه تجاری را دنبال می‌کند، گفت: «این نکته جالب است که بدانید ما بیشتر ازعرضه فناوری تقاضای فناوری را داریم. سرمایه‌گذارها خودشان خواستار فناوری هستند. باید ساز و کاری داشته باشیم که این عرضه و تقاضا به اجماع برسند.»
خالقی با توضیح اینکه در فن بازار متولی یک نهاد حاکمیتی است، با توضیح ساختار آن گفت: «متولی دولتی، یک کارگزار اجرایی و شورای فن بازار در همکاری سه گانه روند پیشبرد عملیات استارتاپ‌ها را مدیریت می‌کنند. مهم‌ترین بخش هم بخش بروکرهای فناوری است.»
او با توضیح درباره بروکرهای فناوری گفت: «بروکرها وظیفه بازاریابی فناوری و رفع نیاز را بر عهده دارند. کار بروکرها خیلی به صرفه است. همکاری با شبکه بروکری ریسک بسیار پایینی دارد و بر اساس مدل نوآوری باز است. از طرفی نکته مهم این است که همه با هم سینک هستند و همه همدیگر را میشناسند.»
